Pauwenbloem

Toen Maria Sibylla Merian eind 17e eeuw naar Suriname ging, kwam ze daar in aanraking met de Caesalpinia Pulcherrima, ofwel de Pauwenbloem. Het is een tropische plant met kleurige bloemen in de kleuren geel, oranje, roze en rood. Na de bloei ontstaan er peulen en je schijnt het te kunnen horen als ze open knappen. Er is iets bijzonders aan de hand met de zaden die in deze peulen zitten.

Sibylla noemt ze in een brief aan haar dochter. Ook tekende ze de Pauwenbloem en de insecten die erop gedijen, want Merian is entomologe en kunstenaar. Per schip vertrok ze naar Suriname om planten en insecten te bestuderen en vast te leggen. Ze was een zelfstandige vrouw. Jaren ervoor was ze gescheiden, maar in Amsterdam deed ze zich voor als weduwe, aangezien ze zo meer rechten en vrijheden had. 

Toen Sibylla voet aan wal zette op Suriname, was het land nog een kolonie van Nederland. In deze kolonie dreven de Nederlanders niet alleen suikerplantages, ze verbouwden ook koffie, cacao en katoen. Een groot deel van de slaven die op hun plantages het werk moesten doen haalden ze uit Afrika. In de 17e en 18e eeuw werden zeker een half miljoen mensen naar Suriname verscheept, mannen, vrouwen en kinderen.

Terug naar de zaden van de Pauwenbloem die alles te maken hebben met de tot slaaf gemaakten en de inheemse inwoners. Sibylla schrijft aan haar dochter: 

De zaden van de Pauwenbloem worden gebruikt om een bevalling te bespoedigen. De Indianen gebruiken de zaden ook om te voorkomen dat ze kinderen krijgen. Zo zullen hun kinderen geen slaven worden zoals zij. De zwarte slaven uit Guinea en Angola eisen van de Nederlanders een goede behandeling, anders zullen ze weigeren kinderen te krijgen. Het is zelfs zo dat zij de hand aan zichzelf slaan omdat ze zo slecht behandeld worden. Ze geloven dat ze na het dood opnieuw geboren zullen worden, vrij en in hun eigen land. Ze hebben mij dit zelf verteld.  

Als Sibylla op stap ging om planten en dieren te zoeken, nam ze geregeld mensen mee die het gebied goed kenden: de oorspronkelijke bewoners en de mensen die als slaaf naar Suriname waren gehaald. Ze ging niet in tegen het systeem in de kolonie. Wel schreef ze dat ze vond dat slaven goed behandeld moesten worden. Het suikerriet heeft ze nooit getekend, evenals de insecten die daarop leefden. Wel nam ze het verhaal van de Pauwenbloem mee terug naar Amsterdam.
Dat zet mij aan het denken: was de werking van de zaden bekend onder de vroedvrouwen van Amsterdam en hebben ze ze gebruikt in hun praktijk? Misschien gaat daar mijn volgende boek wel over.